Sau khi chính thức hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu để trở thành một “siêu đô thị”, việc phát triển một mạng lưới hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại và liền mạch được xác định là nhiệm vụ cấp bách, là yếu tố quyết định năng lực phát triển bền vững của toàn khu vực. Tuy nhiên, thực trạng quá tải nghiêm trọng tại các tuyến đường huyết mạch hiện hữu đang đặt ra một thách thức lớn, đòi hỏi những giải pháp căn cơ và quyết liệt.
Những “điểm nghẽn” cố hữu cần sớm được tháo gỡ
Hình ảnh những hàng dài xe container “chôn chân”, khói bụi mịt mù tại nút giao Tân Vạn (phường Dĩ An, TP.HCM) hay dòng phương tiện nối đuôi nhau hàng trăm mét trên quốc lộ 51 đã trở nên quá quen thuộc. Đây chỉ là hai trong số rất nhiều “điểm nghẽn” đang kìm hãm sự phát triển của cả vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
Quốc lộ 51, dù đã được mở rộng lên 6 – 8 làn xe, vẫn đang phải gánh chịu một lưu lượng lên đến hơn 60.000 lượt xe mỗi ngày, gấp đôi công suất thiết kế. Việc phải phục vụ đồng thời cả dòng xe container ra vào cụm cảng Cái Mép – Thị Vải và lượng lớn xe du lịch đổ về khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) vào cuối tuần đã biến tuyến đường này trở thành một điểm nóng ùn tắc. Tương tự, tại nút giao Tân Vạn, nơi giao thoa của dòng xe từ các khu công nghiệp ở khu vực Bình Dương (cũ) và dòng phương tiện đi Đồng Nai, miền Trung, cũng thường xuyên rơi vào cảnh quá tải.
Theo sở xây dựng, mặc dù quy hoạch xây dựng vùng TP.HCM đã được phê duyệt từ năm 2017 với một mạng lưới giao thông được đánh giá là kết nối tốt, nhưng thực tế cho thấy hạ tầng giao thông vẫn tồn tại không ít bất cập. Hệ thống các tuyến vành đai quan trọng vẫn chưa được khép kín, trong khi nhiều tuyến cao tốc mới chỉ khai thác giai đoạn 1 nên đã nhanh chóng quá tải. Việc di chuyển khó khăn trên các trục đường huyết mạch này đang gây áp lực rất lớn cho cả người dân và doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động logistics và chi phí vận tải.
Kế hoạch toàn diện cho “ba đường” và hàng không
Để tháo gỡ những “nút thắt cổ chai” này, TP.HCM sau hợp nhất đã xác định ưu tiên thực hiện một loạt các dự án hạ tầng then chốt, với một kế hoạch phát triển toàn diện cho cả đường bộ, đường sắt, đường thủy và hàng không.
Ở mảng đường bộ, trọng tâm là việc tăng tốc thi công và sớm khép kín các tuyến vành đai 3 và vành đai 4 để tăng cường kết nối liên vùng. Song song đó, việc triển khai các tuyến cao tốc mới như TP.HCM – Mộc Bài, TP.HCM – Thủ Dầu Một – Chơn Thành, cùng với việc nâng cấp các quốc lộ huyết mạch như quốc lộ 13, quốc lộ 22 và xây dựng hệ thống cầu vượt sông sẽ là những giải pháp căn cơ để giải quyết bài toán ùn tắc.
Về đường sắt, thành phố định hướng tập trung vào việc phát triển tuyến đường sắt tốc độ cao bắc – nam đoạn TP.HCM – nha trang và tuyến biên hòa – vũng tàu, phục vụ trực tiếp cho việc vận tải hàng hóa ra cảng biển. Đồng thời, việc nghiên cứu đầu tư tuyến đường sắt kết nối thẳng TP.HCM với sân bay quốc tế long thành và các khu công nghiệp quan trọng cũng đang được xúc tiến.
Đối với mảng đường thủy và cảng biển, kế hoạch nhấn mạnh vào việc đầu tư đồng bộ hạ tầng, nâng cấp cụm Cảng Cái Mép – Thị Vải và Sao Mai – Bến Đình theo chuẩn quốc tế. Cùng với đó, việc xây dựng một hệ thống cảng cạn (ICD) hiện đại tại các vị trí chiến lược sẽ giúp “chia lửa” cho đường bộ. Ngoài ra, hệ thống bến cảng khách quốc tế tại Vũng Tàu, Long Sơn, Sông Dinh và Côn Đảo cũng sẽ được đầu tư mạnh mẽ, vừa phục vụ vận tải hành khách, vừa thúc đẩy du lịch biển đảo.
Trong lĩnh vực hàng không, trọng tâm là việc gắn kết hoạt động của sân bay quốc tế long thành với sân bay tân sơn nhất. TP.HCM cũng đặt mục tiêu mở rộng sân bay côn đảo và xây dựng thêm hai sân bay chuyên dùng tại gò găng và đất đỏ để bổ trợ cho hoạt động khai thác hàng không dân dụng và du lịch.
Giao thông công cộng và các giải pháp phi công trình
Đáng chú ý, giao thông công cộng được xác định là một trong những mấu chốt quan trọng nhất để giảm ùn tắc và ô nhiễm. TP.HCM dự kiến sẽ mở rộng mạng lưới metro, trong đó tuyến số 1 sẽ được kéo dài đến khu vực Bình Dương (cũ) và tuyến số 3b sẽ kết nối sang tỉnh Đồng Nai. Ngoài ra, một hệ thống xe buýt nhanh dọc theo các tuyến vành đai sẽ được hình thành, kết hợp với việc phát triển xe buýt điện và các phương tiện sử dụng năng lượng xanh, hướng đến một mạng lưới vận tải công cộng hiện đại và thân thiện với môi trường.
Bên cạnh các dự án xây dựng, các giải pháp phi công trình cũng được xem là vô cùng quan trọng. Theo một kỹ sư cầu đường, việc sáp nhập đòi hỏi toàn bộ không gian đô thị, công nghiệp, cảng biển và du lịch phải được điều chỉnh quy hoạch một cách thống nhất để tránh chồng chéo và phát huy tối đa tiềm năng. Hệ thống cảng của TP.HCM mới, với sự bổ sung của cảng phước an và cái mép – thị vải, cùng với hàng loạt khu công nghiệp lớn, bắt buộc phải có một hạ tầng giao thông đồng bộ. Vị này cũng nhấn mạnh rằng, với lợi thế hàng trăm km bờ biển và hệ thống sông ngòi, TP.HCM mới có tiềm năng rất lớn để phát triển mạnh vận tải thủy, không chỉ là các tuyến tàu hàng mà còn cả các tuyến vận tải hành khách như Cần Giờ – Vũng Tàu.
Sự quyết tâm trong việc đầu tư và phát triển một mạng lưới hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại và đa phương thức chính là nền tảng vững chắc nhất, hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên phát triển mới, bền vững và thịnh vượng cho siêu đô thị TP.HCM trong tương lai.
